SULTAN DÖRDÜNCÜ MEHMED

Konu: SULTAN DÖRDÜNCÜ MEHMED Paz Eyl. 13, 2009 6:12 am

SULTAN
DÖRDÜNCÜ MEHMED
1648 - 1687

Babasi:
Sultan I. IbrahimAnnesi: Turhan Hatice Sultan
Dogumu: 02 Ocak 1642
Ölümü: 06 Ocak 1693
Saltanati: 08 Agustos 1648-1687

HAYATI

Sultan Dördüncü Mehmed 2 Ocak 1642'de
istanbul'da dogdu. Babasi Sultan Birinci ibrahim, annesi Turhan Hatice Sultan'dir.

Annesi Rusdur. Sultan Dördüncü Mehmed orta
boylu, beyaz tenli ve yanik çehreliydi. Ata çok bindigi için vücudu öne egikti.

Annesi onu çok iyi yetistirdi. iyi bir ilim
tahsili gördü. Babasi Sultan ibrahim'in öldürülmesi üzerine 8 Agustos 1648 günü,
henüz yedi yasinda iken padisah oldu. Ava ve edebiyata çok merakliydi. Ava olan meraki
yüzünden tarihte Avci Mehmed olarak anilir.

Bes vakit namazi cemaatle kilardi. içkiyi
siddetle yasaklayip, içki imalathanelerini kapattirdi. Sadrazamligi, Köprülü ailesine
vermekle çok isabetli bir karar aldi. Sultan Dördüncü Mehmed zamaninda Osmanli Devleti
en genis sinirlarina kavustu.

Hayatinin büyük bir kismi saray
entrikalariyla geçti. ikinci Viyana bozgunundan sonra, ordunun ve devlet erkaninin
oybirligi ile 8 Kasim 1687 günü tahttan indirildi. Bundan sonraki ömrü, saraydaki bir
odada yanina konulan iki cariye ile tam bir hapis hayati seklinde sürdü. 6 Aralik
1693'de Edirne'de vefat etti. Cenazesi istanbul'a gönderildi ve Yeni Cami'deki
Türbesine, annesi Turhan Sultanin yanina defnedildi.

Erkek Çocuklari : ikinci Mustafa, Üçüncü
Ahmed, Bayezid.

Kiz çocuklari : Hatice Sultan, Safiye
Sultan, Ümmü Gülsüm Sultan, Fatma Sultan.

KÖSEM SULTAN'IN ÖLDÜRÜLMESI

Sultan Dördüncü Mehmed, tahta çiktiginda
Çanakkale Bogazi Venediklilerin ablukasi altinda bulunuyordu. Saray içindeki çekismeler
yeniçeri ve Celali isyanlari devam ediyordu.

Dört padisahin saltanati süresince Kösem
Sultan devlet ve harem hakimiyetini ele geçirmisti. Yaptigi entrikalara bir yenisini
eklemeye çalisan Kösem Sultan ve yakin çevresi, padisahi zehirleyip yerine sehzade
Süleyman'i geçirmeyi planladilar. Ancak Turhan Sultan, durumu son anda haber alip Kösem
Sultani bogdurttu (3 Eylül 1651).

TARHUNCU AHMED PASA

Sultan Dördüncü Mehmed döneminde
sadrazamliga getirilen Tarhuncu Ahmed Pasa, Girit'i fethetmek, donanmayi yeniden kurmak ve
devlet bütçesini düzenlemek için çalismalar yapti. 1652 yilinda sadrazam olan
Tarhuncu Ahmed Pasa, bütçeyi denklestirmek için verilen gereksiz hediye ve bahsisleri
sinirlandirdi.

Saray harcamalarini azaltmaya çalisan, ilk
kez mali yil bütçesini önceden hazirlayan Tarhuncu Ahmed Pasa, çikarlari elden
gidenlerin yalan ve dedikodulari sonucu idam edildi (1653). Tarhuncu Ahmed Pasa'nin
öldürülmesinden sonra ülkede siyasi istikrar kalmadi.

Yeteneksiz kisiler yönetime hakim oldu.
Yeniçeri ve sipahi ayaklanmalari, Celali hareketleri durmadi. Kitlik sonucu köylülerin
arazilerini terk etmeleri, sehirlerde nüfus artisina yol açti ve issizlik boy gösterdi.

KÖPRÜLÜLER DEVRI

Sik sik meydana gelen sadrazam
degisiklikleri, Osmanli imparatorlugu'ndaki kötü gidise son verilmesine engel oluyordu.
Bu siralarda gerek halk, gerekse devletin ileri gelenleri arasinda Köprülü Mehmed
Pasa'nin sadrazam olmasi ile bütün islerin düzelecegi yolunda bir inanç dogmustu.
Sadrazam olmasi için teklif götürülen Köprülü Mehmed Pasa, bazi sartlar ileri
sürdü.

Osmanli tarihinde ilk kez bir kisi sadrazam
olmak için bazi sartlar ileri sürüyordu. Saray devlet islerine karismayacak, istedigi
atamalari yapacak, hakkinda bir sikayet olursa savunmasi alinmadan bir islem
yapilmayacakti. Bu sartlari kabul eden Sultan Dördüncü Mehmed, 15 Eylül 1656 tarihinde
Köprülü Mehmed Pasa'yi sadrazamliga getirdi.

Mali konularda bir çok düzenleme yapan
Köprülü Mehmed Pasa, ulema arasinda mevcut olan dini tartismayi da sona erdirdi.

Venedikliler tarafindan isgal edilen Limni
(15 Kasim 1657), Bozcaada ve imroz geri alindi.

Konotop zaferiyle Rus Ordusu yenilgiye
ugratildi (12 Temmuz 1659) ve Erdel Beyi Rakoçi'nin isyani bastirildi (12 Kasim 1659).

Anadolu'da bagimsiz yasamaya baslamis beyler
üzerine kuvvetler gönderdi ve istikrari sagladi. Köprülü Mehmed Pasa, Sultan
Dördüncü Murad ve Kuyucu Murad Pasa gibi siddet yoluyla, ülkede asayisi saglamaya
çalisti. Bes yillik sadrazamligi sirasinda 35.000 kisiyi öldürttügü söylenir.

Sadrazam Köprülü Mehmed Pasa'nin 30 Ekim
1661 tarihinde vefati üzerine, oglu Köprülü Fazil Ahmed Pasa sadrazamliga tayin
edildi.

Bu sirada Erdel Beyligi yüzünden
Osmanli-Avusturya savaslari devam ediyordu. Köprülü Fazil Ahmed Pasa, Avusturya
üzerine sefere çikti. Uyvar (24 Eylül 1663), Novigrad (4 Kasim 1663) kalelerinin
fethedilmesi üzerine Avusturya baris istedi.

Yapilan Vasvar antlasmasiyla (10 Agustos
1664), Erdel Beyligi Osmanli Devleti'ne bagli kalacak, Uyvar ve Novigrad kaleleri
Osmanlilara birakilacak ve Avusturya savas tazminati verecekti.

Venediklilerin Girit için vergi vermeyi
teklif etmesini kabul etmeyen Köprülü Fazil Ahmed Pasa, donanmayla sefere çikti.
Selanik limanlarindan Girit adasina silah ve cephane nakledildi. Benefse üzerinden
Girit'e gelip, Hanya'dan karaya çikan Köprülü Fazil Ahmed Pasa, Kandiye kalesini
kusatti. Yirmi alti ay süren bir kusatmadan ve siddetli çarpismalardan sonra, Kandiye 5
Eylül 1669'da teslim olunca Girit'in fethi tamamlandi.

BUÇAS ANTLASMASI

Hotin antlasmasindan sonra, Lehistan ve
Osmanli Devleti arasinda elli yil süren bir baris süreci yasanmisti. Osmanli
himayesindeki Ukrayna Kazaklarina saldiran Lehliler, barisi bozdular. Sultan Dördüncü
Mehmed ve Köprülü Fazil Ahmed Pasa, Ukrayna kazaklarinin yardim istemesi üzerine,
Lehistan seferine çiktilar. Osmanli ordusunun ard arda kazandigi basarilardan sonra,
Lehistan baris istedi. imzalanan Bucas antlasmasiyla (18 Ekim 1672), Podolya Osmanlilara
geçti. Lehistan Kirim Hanina vergi ödemeye devam edecekti. Ayrica Lehistan her yil
Osmanli Devleti'ne 22.000 altin ödemeyi kabul ediyordu.

Lehistan meclisinin, bu antlasmadaki para
maddesini kabul etmemesi üzerine, 4 yil süren ikinci Lehistan seferine çikildi. Bazi
kalelerin fethedilmesi üzerine, Lehistan elçisi, Podolya ve Ukrayna'nin iadesi sartiyla
antlasma istediyse de bu kabul edilmedi. Bu arada Köprülü Fazil Ahmed Pasa'nin
hastalanmasi üzerine, 1675 yilinda Lehistan serdarligina ibrahim Pasa tayin edildi.
Sultan Dördüncü Mehmed, Köprülü Fazil Ahmed Pasa ile birlikte Edirne'ye döndü.

Ibrahim Pasa, kisa sürede 48 kale ve
palangayi fethedince, Lehistan tekrar antlasma istedi. 27 Ekim 1676'da Zarawno'da
imzalanan antlasma ile 22.000 altindan vazgeçilmek sartiyla, daha önce Köprülü Fazil
Ahmed Pasa tarafindan imzalan Buças antlasmasinin maddeleri aynen kabul edildi. Sadrazam
Köprülü Fazil Ahmed Pasa antlasmanin imzalandigi haberini aldiktan bir süre sonra 3
Kasim 1676 tarihinde vefat etti.

II. VIYANA KUSATMASI

Köprülü Fazil Ahmed Pasa'nin vefati
üzerine, 5 Kasim 1676 tarihinde Merzifonlu Kara Mustafa Pasa sadrazamliga getirildi.
Rusya seferinin, yapilan baris antlasmasiyla bitmesinden sonra, Macaristan'da Avusturya'ya
karsi isyan edip tekrar Osmanli Devleti himayesini isteyen Tökeli imre (Emeric Thökely),
Merzifonlu Kara Mustafa Pasa tarafindan Orta Macaristan Krali ilan edildi.

Macarlarin lideri konumuna gelen Tökeli
imre, Avusturya krali I. Leopold'a karsi direnise geçti. Tökeli'nin Osmanlilardan yardim
istemesi üzerine, bunu firsat bilen Merzifonlu Kara Mustafa Pasa Viyana'yi kusatti(14
Temmuz 1683).

60 gün süren kusatma sirasinda Viyana'ya 18
büyük yürüyüs gerçeklestirildi. Ancak büyük ve son saldiri için Merzifonlu Kara
Mustafa Pasa sürekli bekliyordu. Bu arada Papanin çagrisi üzerine Lehistan Krali Jan
Sobiyeski Viyana'nin yardimina yetisti.

Düsmana 80 bin kisilik ordusuyla büyük
moral ve güç kazandiran Lehistan Kralinin gelmesiyle, Osmanli Ordusu iki ordu arasinda
sikisti. Kirim kuvvetlerinin yeterli gayreti ve mücadeleyi göstermemesi üzerine,
Osmanli ordusu dagildi ve büyük bir bozguna ugradi; ordu hizli ve düzensiz sekilde
Belgrad'a dogru geri çekildi.

Ikinci Viyana Kusatmasi'ndaki basarisizlik
Sultan Dördüncü Mehmed'in Merzifonlu Kara Mustafa Pasaya olan güvenini sarsmadiysa da,
düsmanlari sadrazami basarisizligin tek sorumlusu olarak gösterdiler. Merzifonlu Kara
Mustafa Pasa Belgrad'da idam edildi. Yerine Kara ibrahim Pasa sadrazamliga getirildi.

Viyana önlerinde bozguna ugrayan Osmanli
Ordusu geri çekilince düsman kuvvetleri Macaristan girdi. Sirasiyla Visgrad (18 Haziran
1684), Uyvar (19 Agustos 1685), Budin (2 Eylül 1686) kaleleri Avusturyalilarin eline
geçti. Diger taraftan Venedik, Avusturya ile anlasarak Osmanli Devleti'ne karsi cephe
açti ve adalarin bazilarini ele geçirdi. Venedik Yunanistan'da Patras, Korent, inebahti,
Mizistre gibi önemli kalelere ve son olarak Atina'yi ele geçirdi (25 Eylül 1687).

Ikinci Viyana Kusatmasi'nin Osmanli tarihinde
önemi büyüktür. simdiye kadar bu denli büyük bir yenilgiye ugramayan Osmanli Devleti
artik gerilemeye basliyordu. ikinci Viyana Kusatmasi'ndan sonra Avrupa Devletleri
Türkleri Avrupa'dan çikarma umuduna kapilip kutsal ittifaki kurdular.

Avusturya ve Venedik'e karsi alinan
maglubiyetler ve önemli kalelerin kaybedilmesi Osmanli Devleti'nde büyük yanki
uyandirmisti.

Ordu da isyanlar basladi. Askerler
basarisizliginin sebebi olarak Sultan Dördüncü Mehmed'i suçluyorlardi. Askerlerin
istegi ile sadrazam olan Siyavus Pasa, bütün devlet adamlarinin hazir bulundugu bir
toplantida Sultan Dördüncü Mehmed'in tahttan indirilerek yerine sehzade Süleyman'in
tahta geçirilmesine dair bir karar aldi. Sultan Dördüncü Mehmed 8 Kasim 1687 tarihinde
tahttan indirildi.

MIMARI ESERLER

Sultan Dördüncü Mehmed, 39 yil gibi uzun
sayilabilecek bir süre Osmanli tahtinda kaldi. Osmanli Devleti'nin en genis sinirlarina
ulastigi bu devir boyunca mimari alanda da bir çok faaliyet gerçeklestirildi. 60 yil
önce yarim kalan Yeni Camii ve Külliyesi tamamlandi.

1658-60 yillari arasinda Rumeli ve Anadolu
hisarlari tamir edildi.

Misir Çarsisi,

Hünkar Kasri,

Divanyolu Köprülü Külliyesi,

Safranbolu Köprülü Mehmed Pasa Camii,

Vezirköprü Fazil Ahmed Pasa Külliyesi,

incesu Merzifonlu Kara Mustafa Pasa Camii ve

Kervansarayi insa edildi.

» II.Mehmed (Fatih Sultan Mehmed)
» Sultan Mehmed Resad
» Sultan Mehmed Vahiduddin (Vahdettin)